-
Ekim 10, 2023
Çocuk ve Oyun
“Oyun çocuklar için önemlidir; çünkü oyun çocuğun işidir” – Montessori
Çocuklar bebeklik döneminden itibaren çeşitli oyunlar oynayarak kendilerini ifade etmeye çalışırlar. Çocuk için oyun, çevresi ile ilişki kurmanın ve duygularını sembolize etmenin en etkili yoludur. Oyunlar çocuğun iç dünyasını anlama ve çözme aracıdır. Çocukların isteyerek ve hoşlanarak yer aldığı veya kurguladığı oyunlar, çocuğun fiziksel, bilişsel, duygusal ve sosyal gelişimine katkıda bulunur. Çocukların oynadıkları oyunların özellikleri, yaş grubuna, kültürlerine ve cinsiyetlerine göre farklılıklar gösterebilmektedir. 0-2 yaş arasında, fiziksel aktivitelerin daha yoğun olduğu, içerisinde uzanma, kavrama, yakalama, yuvarlanma, vurma, nesneleri atma gibi aktivitelerin olduğu oyunların olduğu döneme “alıştırmalı oyunlar”, 2-7 yaş arası çocukların bir kimliğe bürünerek temsilci rolü ile oynadığı oyunlara “sembolik oyunlar” ve 7-12 yaş arasında daha gerçekçi, kurallara bağlı, ayrıntılı ve bilişsel beceriler gerektiren oyunlara “kurallı oyunlar” denilmektedir. “Oyun, çocukların yetişkin-çocuk ilişkileri kurması ve dürtüsel kontrollerini sağlaması için kritik öneme sahip neden-sonuç odaklı düşünmeyi geliştirmesi, stresli deneyimlerin üstesinden gelmesi ve sosyal becerileri öğrenmesi için gelişimsel olarak en uygun ve en güçlü araçtır.” (Chaloner, 2001).
“Çocuk oyunları hayatın bir çekirdeğidir. Bütün insanlarlar orada gelişir, büyür ve oluşur. İnsanın en güzel ve en olumlu yetenekleri orada yükselir” – Frobe
Çocuğumuz, kendisinin kurduğu bir oyunda yaratıcılığını ortaya koyarken, kendini ifade etme ve iletişim gibi sosyal becerilerini geliştirmektedir. Bunu eğlenerek yapması sayesinde, oyuna dahil ettiği aile üyeleri, arkadaşları, öğretmenleri veya terapisti ile de ilişkisinin gelişmesine olanak sağlar. Çocuklarımızın, içerisinde tırmanma, dengede durma, atlama, koşma gibi fiziksel aktivitelerin bulunduğu grup oyunlarına katılımı sayesinde kas-iskelet sistemini, kalp-damar sağlığını ve özgüvenini geliştirirken, bedenlerini tanımasına, sosyalleşmesine ve vucut ağırlığının dengede olmasına katkı sağlarız. Bunlara ek olarak, zekâ geliştirici dil ve kavram oyunları, kurallı oyunlar, dedektif oyunları, hikâye oluşturma oyunları sayesinde, çocuğun yönergeleri anlama ve yerine getirme, dili etkin bir şekilde kullanarak kendini ifade etme, ikinci bir dil edinme ve onu oyunlarda kullanması ile dil gelişimini destekleriz. Aynı zamanda bu tip oyunlar sayesinde çocuklar, kuralları ve yönergeleri anlayabilme, disiplin, problem çözme, olasılıklar üzerine düşünme, hayal kurma, takım oyuncusu olma, yaratıcılık gibi hayatlarının birçok alanında kullanabilecekleri beceriler elde ederler.
Evcilik, doktorculuk, aşçılık, yöneticilik, bakıcılık, kuaförcülük, terzicilik gibi çocukların “-mış” gibi yaptığı oyunlara “sembolik oyunlar” denilmektedir. Bu oyunlar, çocukların farklı karakterlere bürünerek, aile içi rolleri, yetişkin rollerini, iş hayatını ve farklı meslek gruplarını tanımalarına olanak sağlarken, çocuklar yemek yaparak, çocuk bakarak, temizlik yaparak, çalışarak, muayene ederek, ameliyat yaparak ve farklı nesneler kullanarak düşünme, bilme ve hatırlama yolu ile bilişsel becerilerinin gelişimine katkıda bulunurlar. Buna ek olarak, bu ve benzeri oyunlar sırasında çocukların kullandığı makas, ip, boya, boncuk, düğme, bant gibi malzemeler ile kesme, ipten geçirme, bağlama, boyama, yapıştırma gibi eylemlerde bulunmaları, onların küçük kaslarının gelişimini desteklemekte ve ince motor becerileri kazanmasına yardımcı olmaktadır. Bilişsel ve sosyal becerilere bakarsak, bu konuda kurallı takım oyunlarının çok yardımcı olduğunu görmekteyiz.
Çocuğumuzun dedektifçilik oyunu oynadığını düşünelim; oyunu oynarken kitapçıkta yazan yönergeleri yerine getirmesi, bu görevleri belirli bir zaman aralığında disiplinli bir şekilde tamamlamaya çalışması, sorular ve ipuçları ile alakalı olasılıklar üzerine düşünmesi, hedefe ulaşmak için takım arkadaşları ile işbirliği içinde çalışması, verilen bilgileri zihninde canlandırarak bir hikaye oluşturmaya çalışması, takım arkadaşları ile yapılan beyin fırtınaları ve benzeri aktiviteler sayesinde çocuğumuzun eğlenirken öğrenmesine, sosyal ve bilişsel yeni beceriler kazanmasına olanak sağlarız. Oyunlar sayesinde çocuklar eğlenme motivasyonu ile öğrenmeye de daha açık olurlar. Eğer çocuğunuzun yeni bir dil öğrenmesini istiyorsanız kelime kartları ve “Bil Bakalım” gibi oyunlar size çok yardımcı olacaktır. Bu kartlar uzmanlar tarafından çocuğunuzun yaş grubu ve becerileri göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır. Klinik psikologların farklı yaş grupları ve farklı beceriler üzerine hazırladığı, renk, şekil, doku, koku, ses, kelime ve görsellerin kullanıldığı oyunlar, çocukların dikkatini oyun üzerine yoğunlaştırmayı ve öğrendiği bilgilerin hafızalarında daha kalıcı bir yer edinmesini amaçlamaktadır. Oyun oynamak, çocukların problem çözme becerilerini geliştirerek yeni deneyimlerin ve kaygıların üstesinden gelebilmelerini sağlar. Bu noktada çocuğa güç ve kontrol hissi verir. Bunun sonucunda da çocuğun özgüven ve başarı hissini geliştirmesine yardımcı olur (Drewes, 2005).
“Oynayan çocuk, canlılığın ve sevincin sembolüdür” – Hebbel
Çocuk oyun oynayarak kendini keşfeder, bağ kurar, karakterini ve arzularını ortaya koyar, sosyalleşir, enerjisini boşaltıp rahatlar, stresini azaltır ve dinlenir. Oyun çocuğun gündelik hayatının bir parçasıdır ve onun için en etkin öğrenme süreçlerinden biridir. Tüm çocuklar eğlenmek, öğrenmek, yeni beceriler geliştirmek, hayata hazırlanmak, kendisini keşfetmek ve ifade etmek, sosyalleşmek ve problemlerinin üstesinden gelmek için oyun oynamaya ihtiyaç duyar. Bu nedenle oyun oynamak çocuğumuzun temel ihtiyaçlarından biridir ve her çocuğun oyun oynama hakkı vardır. Bu o kadar önemlidir ki, 1989 yılında Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Madde 31 “Taraf Devletler çocuğun dinlenme, boş zaman değerlendirme, oynama ve yaşına uygun eğlence (etkinliklerinde) bulunma ve kültürel ve sanatsal yaşama serbestçe katılma hakkını tanırlar.” diyerek çocukların oyun oynama hakkını yasalarla da güvence altına almıştır.
Sizden gelecek konu hakkındaki yorumları merakla bekliyorum.